Borçka"da Seramik Üretimi
Nodar Kahidze
19.yy. ikinci yarısının yazarları İ. Caiani, V. Lisovski, N. Levaşovi, V. Latsarius ve diğerlerine göre Borçka köyü, Çoruh bölgesinde en kaliteli yapan ve seramiği ile ünlü olan bir yerdi. Bu yöredeki halk, bu işle geçimini sağlıyordu. Devletin bir görevlisi olan İvane Caiani, 19 yy.ın 90’lı yıllarında Borçka’da yapıyordu ve şöyle yazıyordu.
“Borçka köyü Batumi’den 45 km uzaktadır. Toprak az ve yaşlı olduğundan ziraat işleri yapılamamaktadır. Ekilen çok az üründe sıcaklıktan kavrulmaktadır. Buna rağmen, Çoruhi bölgesinde Borçka köyü en ünlü ve zengin köy olarak bilinmektedir. Çünkü, buralarda, seramik, tuğla ve kiremit üretilmekte ve sandallarla Batumi’ye ve İstanbul’a götürülerek satılmaktadır. Bundan iyi para kazanılmaktadır.
Artvin / Borçka
Bu dönemlerden kalan diğer yazılardan öğreniyoruz ki, Borçka’da seramikten çeşitli üretimler yapılmaktaydı: Çömlekler, maşrapalar, bakraçlar, kaseler, kiremitler, su tesisat boruları, tuğla vb.
Etnografik belgelerden öğreniyoruz ki Borçka’da üretilen seramikler Birinci Dünya Savaşı’na kadar Acara da, Macaheli de, Batumi’ de, Kobuleti’ de, Hopa’ da, Arhavi’ de ve Sürmene’ de satılıyordu. Seramik yüklü sandallar Çoruh nehri boyunca Maraditi, Kimati, Maçahlis Piri, Acaris Tzğali yoluyla Batumi’ ye, hatta Tsihis Dziri’ ye kadar gidiyorlarda. Buradan da köylere at sırtında taşınıyordu. Seramikler para veya mal karşılığı satılıyordu.
Borçka’ da yapılan seramikler bugün hala Helvaçauri ve Keda bölgelerindeki köylerde muhafaza edilmektedir. Maçaheli’ s Heoba’ da ise evler hala Borçka’ da kiremitlerle örtülüdür.
Borçka’ da yapılan seramik ve kiremitler sandallarla ve kayıklarla taşındığı içi kiremit ölçü birimi olarak “bir kayık kiremit” veya “bir sandal kiremit” olarak biliniyordu. Bir kayıkta veya sandalda 1000kiremit olduğu kabul ediliyordu.
Artvin / Borçka
Borçka ve Acara’ da oluklu kiremit üretiliyordu. Bu tür kiremit varlığı, bugünkü Acara bölgesinde arkeolojik olarak ta ispatlanmaktadır. Borçka’ da üretilen tuğladan bahsetmeden geçemeyiz, çünkü buda çok eski bir gelenekti. Rus bilim adamı V. Latsarius’ un 19. yy.ın seksenli yıllarında yazdığına göre Borçka’ da üretilen tuğlalar Fransa’ dan gelen Marsel tuğlasından daha kaliteli ve soğuğa karşı daha dayanıklıydı.
Meral, Borçka’da üretilen seramikten bahsederken 18. yy.ın ünlü Gürcü bilim adamı ve yazarı Sulhan Saba Orbeliani’nin sözlüğüne girmiş olan tabak-çanak anlamındaki “borçhula" kelimesi dikkat çekicidir. İlgi çegicidir ki bir litre ölçeğinde ki bu seramiğe hayatta nede başka herhangi bir yazılı gürcü belgesinde rastlanmaktadır. Gürcü bilim adamları S. Kakabadze ve Caparizde’ ye göre “Borçhula” batı Gürcüstan’ da kullanmakta idi. Fakat biz “borçhula”nın Borçka’ da yapılan bir ürün olduğunu düşünüyoruz ve bunu ismi de açıkça göstermektedir.
Gürcüstan’ da seramik üreten bir çok bölge vardı ve bunların arasında Şhıahevi dikkat çekiyordu. 1930’lu yıllarda, bu bölgenin koloşnari ve Gomauli köyleinde ondan fazla çeşit seramik ürün üretiliyordu. Fakat Borçka’ da üretilen seramikler en dayanıklı ve en kalitelisi idi. Borçka’ da sadece Çorohi bölgesinin değil fakat bütün Güney Batı Gürcüstan’ da seramik üretiminin merkeziydi.