Gürcüstan ekonomisine en önemli katkıyı tarım sektörü sağlamaktadır. Diğer önemli sektörler; ticaret, hizmet, sanayi ve taşımacılık sektörleridir. İnşaat, haberleşme gibi sektörlerin GSYİH'ye katkısı düşük seviyelerde kalmaktadır.
Tablo 3 : GSYİH’nın Sektörlere Göre Dağılımı
| Tarım | 28,0 |
| Sanayi | 13,0 |
| Taşımacılık ve Haberleşme | 6,3 |
| Ticaret | 9,1 |
| Diğerleri | 43,6 |
1.Tarım
Gürcüstan esas itibariyle bir tarım ülkesidir. Ülke Sovyetler Birliği Döneminde, Birliğin başlıca tarım ürünleri üreticisi durumundaydı. Bu dönemde meyve, çay, sıvı yağlar, turunçgiller, şarap ve alkollü içkiler, maden suları ambalajlanmış meyve ve sebzeler ihraç etmekteydi. Birlik içerisinde tarım ürünleri ticaretindeki payı %10 u buluyordu. Ülke nüfusunun yaklaşık 1/3’ü tarımda istihdam ediliyordu. Birliğin dağılmasıyla tarım alanında da çöküş yaşanmıştır. Toprakların %43,1 ini oluşturan 3,01 milyon hektarlık arazi parçası tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Bu arazinin %25,1’i ekilir olan, %10,4 ü yıl boyu ürün alınan alan, %58,2’si otlak ve %5’i de kuru ot alanıdır. Geleneksel yöntemlerle terim yapılmamaktadır. Bu da üretimin istikrarlı olmasını engellemektedir.
2.Sanayi
Gürcüstan sanayisi genel olarak; gıda işleme, makine, metal işleme, inşaat malzemeleri, kereste, kağıt, hafif sanayi, kimya ve petrokimya sanayii, elektrik üretimi, petrol ürünleri, un, hububat işleme ve yem sanayi, demir ve demirdışı metalurji sanayiinden oluşmaktadır. Sanayi alanında faaliyet gösteren toplam işletme sayısı 2 263 olup, işletme başına çalışan kişi sayısı 370’dir. Ancak çok sayıda sanayi tesisi işlevini yerine getiremez durumdadır. Yetersiz sermaye yüzünden tesislerin modernizasyonu yapılamamaktadır. Aynı zamanda komünizm mantığı ile hammaddeye uzak alanlarda kurulan kuruluşlar sistemin çökmesiyle pazarlardan uzak kalmışlardır.
3.İmalat
Gürcüstan sanayisinin çoğu zayıf bir durumdadır. Aslında Gürcüstan traktör, çelik, makine teçhizatı, dökümhane malzemesi, gıda sektörü ve et paketlemesi için makine, elektrikli lokomotif, elektrik kaynak malzemesi, demiryolu cihazları, tekstil, ayakkabı, kimyasallar, ağaç işleri ve şarap üreten geniş bir üretim yelpazesine sahiptir. Sovyetler Birliği zamanında Gürcüstan, ekonomik gelişmenin kara ve devamlılığa bağlı olmadığı bir anlayışa sahipti. Bu yüzden Sovyet sisteminin çöküşünü izleyen dönemde Gürcüstan yeni bir endüstrileşme sürecine girmiştir.
1996 yılının sonlarında endüstriyel çıktılar 1989’daki seviyesinin sadece %14’ünü yakalayabilmiştir. Ancak bazı sektörler hızlı bir şekilde büyümektedir. Örneğin 1997’de petrol üretimi %64.7’ye, inşaat malzemeleri üretimi ise %26.1’e kadar yükselmiştir. Endüstriyel üretimde bir düzelme olmasına rağmen sektör hala zayıf bir durumdadır ve 1994’ün sonlarıyla kıyaslandığında Mart 1998’te resmi olarak kayıtlı endüstri girişimlerinin %46’sının işsiz olduğu tespit edilmiştir. Enerji kıtlığı ve maliyet, şirketler için asıl problem olma özelliğini sürdürmektedir.
4.Taşımacılık ve Haberleşme
Avrupa ile Asya arasında bir geçiş konumunda olan Gürcüstan, Orta Asya ülkeleri için denize çıkış noktası durumunda olması, tarihi ipek yolu üzerinde bulunması ve bölge ülkeleri ile iyi bir demiryolu ağına sahip olması açısından önemlidir. Ancak gerçekte ülkenin altyapısı, güvenliği ve ülkeden geçen ticaret hacmi yeterli olmadığından bu avantajı ekonomik olarak kullanamamaktadır.
Ülkenin havayolu ulaşımı, başkent Tiflis hariç çok yetersiz bir durumdadır. Karayolları ulaşımı ise ciddi onarımlara dolayısıyla yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Deniz taşımacılığında Karadeniz’in doğu kıyılarında bulunan Poti ve Batumi limanları önem taşımaktadır. Ülke, 1 586 km uzunluğunda iyi bir demiryolu ağına sahiptir, ancak karayolunda olduğu gibi demiryollarında da ciddi bir onarım ihtiyacı söz konusudur. Ülkenin Azerbaycan ve Ermenistan ile faal demiryolu bağlantısı mevcuttur. Ancak Bakü ve Erivan’dan İran ve Türkiye’ye olan bağlantıların yavaş ve yetersiz kaldığı söylenebilir. Türkiye ile Gürcüstan arasında demiryolu bağlantısı kurmak üzere hazırlanan Kars-Tiflis demiryolu projesi sürmektedir.
Borçlarla finanse edilmeye çalışılan altyapı yatırımlarından bir tanesi Avrupa bankalarından birisi olan EBRD’nin(European Bank of Reconstruction and Development) 1996-97 yılları boyunca finanse ettiği Tiflis havaalanıdır. Diğer biri de Dünya Bankasının, $10 milyonunu demiryollarına , $5 milyonunu sivil havayollarına, $5 milyonunu da limanlara paylaştırmak suretiyle borç vereceği $25 milyondur. Ayrıca yine EBRD, Poti limanının yeniden yapılanması için $15 milyon yatırım yapacaktır.
Gürcüstan, Sovyetler Birliği’nden zayıf bir telekomünikasyon sistemi devralmıştır. Kentlerde 100 kişiye 20 hat düşerken, kırsal kesimde bu sayı 100 kişiye 4 hattır.
5. Enerji Sektörü
Gürcüstan enerji kaynaklarının çoğunu ithalat yoluyla sağlamaktadır. Gürcüstan’a, Rusya, petrol ve gaz; Türkmenistan, gaz; Rusya ve Azerbaycan elektrik temin etmektedir.
Gürcüstan kendi petrol ihtiyacını karşılayamamakla birlikte, önemli rezervlerle sahip olduğu tahmin edilmektedir. Halen bilinen petrol rezervi 12 milyon ton olup, ayrıca 500 milyon ton petrol rezervine sahip olduğu tahmin edilmektedir. Ülkede İngiliz ve ABD ortaklı petrol şirketleri petrol arama çalışmalarını sürdürmektedirler. Gürcüstan’ın bilinen doğalgaz rezervleri 2 milyar m3 olup, ayrıca 100 milyar m3 doğalgaz rezervi bulunduğu tahmin edilmektedir. Doğalgaz ülkenin temel ısınma kaynaklarından biri olmasına rağmen, parası ödenemediğinden yurt dışından gelen gaz kesilmiş olduğundan, halen özellikle büyük şehirlerde çok ciddi bir doğalgaz sıkıntısı yaşanmaktadır.
B. Ekonomide Liberalizasyon Çalışmaları
Gürcüstan, girişimlerini yeniden yapılandırmaya ciddi olarak 1995 yılında başlamıştır. Bu tarihten de önce özelikle konut sektöründe özelleştirmeye giden ilk cumhuriyetlerden biri olup, bunu 1992 yılının başlarında gerçekleştirmiştir. 1995 yılına kadar ekili alanların %40’ı, üzüm bağlarının ise %75’i özelleştirilmiştir.
1996 Haziranında küçük ölçekli bir özelleştirme (genellikle ticaret ve parekende sektörlerinde yaklaşık 10,000 firmayı içeren) resmi olarak tamamlanmıştır. Bazı satışlarsa 1997’nin ilk aylarına kadar sürmüştür. Bu firmaların kötü bir şekilde devralındığı ve çok büyük miktarlarda yatırım gerektirdiği göz önüne alındığında da anlaşılacağı üzere satış işlemleri hayli zordur. Devlet mülkiyetinin satışının yolsuzluklara meydan verebileceği hesaba katılarak, özelleştirmeyle ilgili müzayedelere karşı direkt satışları teşvik etmeye yönelik yeni bir yasa 30 Mayıs 1997 tarihinde parlamentodan çıkmıştır. Bu yasaya göre 2 müzayededen sonra satılmayan şirketlerin hisse fiyatlarının %50 indirimli olması öngörülmüştür. Büyük şirketlerin satışı zor bir işlem olsa da 1998’in ilk aylarında hükümet iki dev madencilik şirketinin bölümlerini büyük bir başarıyla özelleştirmiştir. Bunlar manganez cevherleri , metalurjik kombinesidir. Nisan 1998’e doğru bazı orta ve büyük ölçekli 880 girişim, AB’nin finanse ettiği Gürcüstan Ekonomik Trendleri adlı kuruluşa bağlı olarak özelleştirilmiştir.
Reform aynı zamanda sağlık servislerinin özelleştirilmesi ve devlet sektöründe yer alan enstitüler için yönetim özerkliği de içermektedir. Nisan 1998’in resmi rakamlarına göre çoğu diş kliniği ve eczanelerden oluşan 550 sağlık kuruluşu özelleştirilmiştir.
Telekomünikasyon, demiryolları, havayolları ve sağlık sektörleri özelleştirme adayı olan sektörlerdir. Kamu kuruluşlarının özelleştirmesinde yabancı yatırımcılar üzerinde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu nedenle ülkede ABD, Hollanda, Almanya, İtalya, İran, Türkiye ve Kore özellikle aktif durumdadır.
C. Dış Ticaret
1. Genel Olarak Dış ticaret
Bağımsızlığın ilk yıllarında büyük düşmeler görülmüştür. Ancak dışa bağımlı bir ekonomiye sahip olan Gürcüstan’ın bu özelliğiyle ithalattaki artış oranı yükselmiş ve dolayısıyla dış ticaret son yıllarda artış eğilimine girmiştir.
Gürcüstan ticaretinde göz ardı edilmemesi gereken noktalardan birisi kayıt dışı işlemlerin fazlalığıdır.özelikle ülkedeki yaygın rüşvetin teşviki ile, gümrük vergilerinden kaçınmak için yerli ve yabancı firmalar kayıt dışı yollarla ülkeye büyük miktarlarda ithal mal sokmaktadırlar. Bu açıdan ithalat rakamlarının gerçekte resmi rakamların çok üstünde olduğu tahmin edilmektedir. İhracat GSYİH’nın yaklaşık %5’ini, ithalat ise yaklaşık %20’sini oluşturmaktadır.
Tablo 4: Yıllar İtibari İle Dış Ticaret(milyon$)
| Yıllar | İhracat | İthalat | Dış Ticaret Hacmi | Dış Ticaret Dengesi |
| 1994 | 186,0 | 353,2 | 539,2 | -167,2 |
| 1995 | 154,4 | 379,0 | 533,4 | -224,6 |
| 1996 | 372 | 686 | 1 058 | -314 |
| 1997 | 230 | 931 | 1 161 | -701 |
| 1998 | 191 | 1 045 | 1 236 | -854 |
| 1999 | 238 | 586 | 824 | -234 |
| 2000 | 397 | 900 | 1 297 | -503 |
2.İhracat
Gürcüstan’ın ihracatının düşük olmasının başlıca sebebi, ülkenin çok sınırlı sayıda ihraç ürününe sahip olmasıdır. İhraç ürünleri genelde hammadde ve doğal kaynak niteliğinde ürünlerdir. Başlıca ihraç ürünleri, çelik, manganez, makinalar, imalat sanayi ürünleri, gübre, çay, şarap, konyak, madensuyu, çeşitli meyva ve sebzelerdir. İhracatta en büyük payı madensuyu, metal borular, demir alaşımları ve çay almaktadır.
Tablo 5 : İhracatın Maddelere Göre Dağılımı(1999)
| Ürün | % |
| Metaller | 23,5 |
| Gıda, İçecek ve Tütün | 17,0 |
| Kimyasallar | 4,8 |
| Diğerleri | 54,7 |
İhracatın ülkelere göre dağılımına bakıldığında genelde BDT ülkelerinin 1. sırada yer aldıkları görülmektedir. Rusya’nın ardından ikinci sırada Türkiye’nin ülke için önemli bir Pazar olduğu dikkati çekmektedir.
Tablo 6 : İhracatın Ülkelere Göre Dağılımı(1999)
| Ülke | % |
| Rusya Federasyonu | 18,7 |
| Türkiye | 15,8 |
| Azerbaycan | 8,1 |
| Ermenistan | 6,3 |
| Avrupa Birliği Ülkeleri | 19,9 |
| Diğer Ülkeler | 31,2 |
3.İthalat
Gürcüstan her türlü tüketim maddesini büyük oranlarda ithal etmektedir. Bunun başlıca nedeni ülke sanayinin talebi karşılayacak düzeyde üretim yapamamasıdır.
Tablo 7 : Başlıca İthal Ürünleri
| Ürün | % |
| Petrol ve Petrol Ürünleri | 19,9 |
| Gıda, İçecek ve Tütün | 13,6 |
| Makine | 7,5 |
| Diğerleri | 59,0 |
İthalatta da ilk sırayı BDT ülkeleri almaktadır.
Tablo 8: İthalatın Ülkelere Göre Dağılımı(1999)
| Ülke | % |
| Rusya Federasyonu | 19,2 |
| Türkiye | 12,2 |
| ABD | 11,9 |
| Almanya | 7,3 |
| Avrupa Birliği Ülkeleri | 22,5 |
| Diğerleri | 26,9 |
Ergün KAHYA (VASADZE) - ერგუნ ქაჰია (ვაცაძე)