Gürcü Dili

Gürcüce :

Kafkas dillerinin güney Kafkas ailesine bağlı dil.Gürcüstan’ın resmi dilidir. Doğu ve Batı öbeklerine ayrılır. Megrelce, Lazca ve Svanca ile birlikte Güney Kafkas dil ailesini oluşturur. Gürcüstan’nın dışında Azerbaycan’da, Kuzey Osetya’da, Kranodar’da, İran’ın İsfahan eyaletinde ve Türkiye’nin bazı bölgelerinde konuşulmaktadır.

Gürcüce Kafkas dilleri arasında köklü bir edebiyat geleneği olan tek dildir. Bu gelenek, 5.yüzyıla değin uzanır. Söz konusu tarihten 11.yüzyıla değin kullanılan dil eski gürcüce olarak adlandırılır. Gürcü alfabesinin kullandığı en eski yazıtlarda bu dille  yazılmıştır. Gürcüce’nin doğu lehçesine dayanan edebiyat dili yeni gürcüce ise, 12. yüzyılda kilise dışı yapıtlarla ortaya çıkmış ve 19. yüzyılın ortalarında bugünkü biçimini almıştır. Eski gürcüce, yapısal açıdan yeni Gürcüce’den birçok yönüyle farklı olmasına karşın, gürcüler tarafından bugünde anlaşılabilmektedir. Eski gürcüce, kiliselerde ve dinsel metinlerde 19. yüzyılın başlarına değin kullanılmıştır.
 

Gürcüce’nin ses düzeninde beş ünlü ve 28 ünsüz vardır. Ünsüzler arasında, kapantılar ve yarı kapantılılar gırtlaksıl özellikler taşır. Sürtüşmelilerin ünlü yada ünsüz biçimleri vardır. Sözcük gövdelerinin çoğu bir yada iki ünsüzle başlar. Daha çok ünsüzle başlayan gövdelere de rastlanır. 

Gürcüce’nin oldukça gelişmiş bükün ve türetme sistemi vardır. Önek ve söneklerle sözcük türetildiği gibi sözcüklerin birleştirilmesiyle de yeni sözcükler yapılır. Kartvel-i (“Gürcü”), Sa-kartvel-o (“Gürcüstan”), Or-i (“İki”), me-or-e (“ikinci”), tsaltvala (tsal-i “tek”, tval-i “göz” ) (“tek gözlü”). Eylem sistemi, kişi özelliklerini, çoğul ve tekil olma durumunu, zamanı, kip ve çatıyı, özne ile nesne arasındaki ilişkiyi yansıtır. Bu özellikler temelde, iç bükünlerle olduğu kadar, önek ve soneklerlede belirtilir. Eylem çekimleri çok kişili özellik gösterir. Eylemlere getirilen önekler özneye, dolaylı yada dolaysız nesneyi belirtir: m-tzer-s (“o bana yazıyor”), m-hatav-s (“ o beni resmediyor”) sözcüklerindeki –m ön eki özne olarak birinci kişiyi gösterir. Kişi ve sayı gösteren eylemler ise üç zamanlıdır: Şimdiki zaman, geniş zaman ve geçmiş zaman. Bu zamanlar eylem köküne ekler getirilerek gösterilir: tzer-s (“ o yazıyor”), da-tzer-s (“o yazar”), da-tzer-a (“o yazdı”). 

Gürcüce’de adla ilgili sistemler (ad, adıl, sıfat) yapısal açıdan eylem sisteminden daha az karmaşıktır. Yedi ad durumu vardır: yalın durum, eden, yönelme, tamlayan, araç, çıkma ve seslenme durumları.Gürcüce’nin söz diziminin temel özelliği, eden durumlu tümce yapısıdır. Geçişli eylemin öznesi eden durumuyla gösterilir: kats-ma (eden durumu) mokla datv-i (yalın durum) (“adam ayıyı öldürdü”) Şimdiki zaman sisteminde geçişli eylemin öznesi de geçişsiz eylemin öznesi gibi yalın durumda ifade edilir:  kats-i ( yalın durum) klavs datv-s ( yönelme durumu) (“adam ayıyı öldürüyor”). Gürcüce’de çoğul, sözcük gövdesinin sonuna – eb eki getirilerek yapılır. Çoğul ekine de durum son eki getirilir: kats-i (“adam”), kats- eb- i (yalın durum) (“adamlar”), kats-eb-s ( yönelme durumu ) (“admlara”). 

1950-64 arasında yayımlanan Kartuli Enis Gammartebiti Leksikoni’de ( Gürcü dilinin açıklamalı sözlüğü ) 112.949 Gürcüce sözcük yer almaktadır.