Osmanlı Döneminde Trabzon’da Yaşayan Gürcüler

Zurab Batiaşvili’nin "Osmanlı Döneminde Trabzon’da Yaşayan Gürcüler" adlı kitabı 2008 yılında “Artanuci” yayınevince yayımlandı.

Özet:

Trabzon, özel bir coğrafi konumundan dolayı, Kafkas-Anadolu ilişkilerinde her zaman önemli bir rol oynamıştır. İstanbul, Anadolu, Avrupa, Filistin ve diğer yerlere giden Gürcüler için Trabzon çoğu zaman ilk durağı olmuştur. Osmanlılar, Trabzon ve çevresini fethettikten (1461) sonra Gürcistan’a komşu oldular. Trabzon Osmanlı-Gürcü ilişkilerinde bir merkez halline gelmiştir. Osmanlılar, Gürcistan’ı bilen kişileri özellikle komşu vilayetlerinde çeşitli makamlara getiriyorlardı. Böylece birçok Gürcü Trabzon valisi olmuştur.

Trabzon’un bir diğer özelliği de orada çoğu zaman Rus baskılarından kaçan birçok Gürcünün yaşamış olmasıdır. Kafkasya’da artan Rus baskılarına dayanamayarak Osmanlı Devleti’ne sığınan Gürcülerin sayısı özellikle 19-20. yüzyıllarda büyük artış göstermiştir.

Rus baskısından kaçarak Trabzon’a sığınan en tanınmış devlet adamı son Gürcü kralı II. Solomon’dur. Gürcü kralı 1815’te Trabzon’da vefat etti ve orada gömülmüştür. Osmanlı’ya sığınan bir diğer Gürcü devlet adamı Guria kraliçesi Sopio Gurieli idi. Gurieli 1829’da Akçaabat’ta vefat etti ve orada gömülmüştür. Bir kaynağa göre Çarlık Rusya’sından kaçan Gürcü Katoliklerin bir kısmı da Trabzon’a sığınıp zengin bir arşivi de beraberinde getirmiş. Bir başka bilgiye göre ise Trabzon’da genelde ticaret yapmaya gelen Gürcistanlı Yahudiler de yaşamışlardır.

I. Dünya Savaşı sırasında Alman ve Osmanlı desteği ile Kartuli Legioni (Gürcü Lejyonu) adlı bir askeri birlik kurulmuştur. Karargâhı Trabzon’da olan ve Hıristiyan ile Müslüman Gürcülerin katıldığı birliğin amacı Gürcistan’ın 109 Rusya’dan kurtarılmasıydı. Kafkas Cephesi’nde Rusya’ya karşı savaşan birliğin kendine özgü siyah-kırmızı bayrağı ve arması vardı. 

Trabzon Rus işgalindeyken (1916-1918) birçok Gürcü iş bulma ümidiyle bu şehre gitmiştir. O zaman Trabzon’daki yaşam Gürcü basınında da yerini almıştır.

1918’de Trabzon’da Osmanlılar ile yeni kurulan Transkafkasya Federasyonu arasında barış görüşmeleri de yapılmıştır. Böylece Trabzon Osmanlı-Gürcü ilişkilerinde her zaman önemli rol oynamıştır.