Abhazya İçin Mücadele (1917–1921)

                    Giorgi Nikoladze

1917 Ekim Bolşevik Devrimi ve sonrasında meydana gelen Rus İç savaşı, Güney Kafkasya’nın başat ulusal güçleri olan Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı kırılgan federal yapılar içine girmeye zorladı.

8 Kasım 1917 tarihinde Abhaz liderler kendi devrim yanlısı örgütleri olan Abhaz Halk Konseyi’ni (AHK) kurdular. Ancak Abhazya iç karışıklıktan kaynaklanan kargaşa ortamına sürüklendi ve Abhazya, kısa ömürlü Kuzey Kafkasya Dağlı Cumhuriyeti’nin destekçisi olan Bolşevikler, Türk yanlıları ve Gürcü yanlısı Menşevikler arasında bölündü.

1918 yılının Mart ayında Joseph Stalin’in yakın yoldaşı ve arkadaşı Nestor Lekoba’nın liderliği altındaki yerel Bolşevikler tarımsal sorunlardan kaynaklanan karışıklıklardan yararlandı ve hareket, devrim yanlısı köylü milisler (Kiaraz Hareketi) arasında destek buldu. Söz konusu grup 1918 yılının Nisan ayında Sohumi’de iktidarı ele geçirdi.

Abhazya’nın kendisine ait olduğunu ileri süren Transkafkasya Demokratik Federal Cumhuriyeti çıkan isyanı bastırma kararı aldı ve 17 Mayıs 1918 tarihinde Gürcistan Ulusal Muhafız Birlikleri Bolşevik yanlısı yönetimi Sohumi’den çıkardı.

Bu arada Transkafkasya Demokratik Federal Cumhuriyeti adlı yapı ömrünün sonuna gelmişti ve 26 Mayıs 1918 tarihinde Gürcistan, “Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti” adı altında bağımsızlığını ilan etti.

8 Haziran 1918’de Tiflis’te, Abhaz Halk Konseyi üyelerinden oluşan bir delegasyon Abhazya’ya Gürcistan sınırları içinde otonom statü veren birlik müzakerelerinde bulundu. Buna göre Abhazya’nın içişleri Abhazya Halk Konseyi’nin yetkisine bırakıldı. Merkezi hükümet bünyesinde ise Abhazya Bakanlığı ve Abhazya Genel Valiliği kuruldu. Abhaz parlamenterler, Gürcistan Parlamentosu’nda etnik azınlıklar için ayrılan 28 sandalyenin üçünü kazandılar.

Ancak merkezi hükümet ile otonom yönetim arasındaki ilişkiler, 27 Haziran 1918 tarihinde bir Türk gücü tarafından Abhazya’da gerçekleştirilen çıkartma ile gölgelendi. Bu çıkartma, Abhaz soylular J. Margan ve A. Şervaşidze tarafından desteklenmişti. Gürcistan bu girişime birkaç Abhaz lideri tutuklayarak ve Abhazya’nın kuzeyinde Gürcülerle çatışmaya giren Rus Beyaz Güçlerine Abhaz halkının sempati duyması yönünde çalışmalarda bulunan Abhaz Halk Konseyi’nin yetkilerini kısıtlayarak karşılık verdi.

Gürcistan ordusu içinde görev yapan Abhaz subaylardan Komiser (Rusya’da eski halk idaresi başı) Margania ve Albay Çkotua’nın 1918 Ekim’inde düzenlemeye kalktıkları başarısız darbe girişimi, merkezi hükümetin daha şiddetli tepki vermesine yol açtı. 10 Ekim’de Abhaz Halk Konseyi dağıtıldı ve Abhazya’nın otonom statüsü altı ay süre ile feshedildi. 20 Mart 1919 tarihinde yeniden seçilen Abhaz Halk Konseyi, Abhazya’nın Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde özerk bir yapı olduğunu onaylayan kanunu kabul etti. Bu statü Sovyet işgalinin arifesinde, 21 Şubat 1921 tarihinde kabul edilen Gürcistan anayasasında da onaylandı.

Hazırlayan: Yasin Öncü (მსხალაძე)