Kafkasya Uzmanı Mamuka Areşidze, kendisi ile yapılan röportajda Kuzey Kafkasya’da artma eğilimine giren şiddet olaylarını, bölgedeki durumu ve bölge cumhuriyetlerinin ulusal hareketlerini yorumluyor. Chveneburi.Net bu röportajı sizler için Türkçeye çevirdi…
IPN: Sayın Areşidze, Kuzey Kafkasya’da sürekli bir takım olaylar meydana geliyor. Kastettiğim patlamalar ve bölgede bulunan federal yönetimler tarafından uygulanan şiddet. Kuzey Kafkasya’da gerçekte neler oluyor?
M.A: Kuzey Kafkasya’da gerçekten neler olduğunu anlayabilmeniz için bölge halklarını çok iyi tanımanız gerekiyor. Federal güçler, federal bürokratlar ve yeraltı dünyasının politik güçleri sürekli olarak karşı karşıya geliyor. Yeraltı dünyasının politik güçleri demekle iki tür gücü kastediyorum. Biri Dokka Umarov liderliğindeki Kafkasya Emirliği ki bu güç az veya çok Kuzey Kafkasya’nın yedi cumhuriyetini, Krasnodar ve Ristovi bölgelerini etkilemektedir. Emirliğin etkisi iki Volga Cumhuriyeti’nde, Tataristan ve Başkurdistan’da da yayılmıştır.
Çatışmalar neredeyse her yerde. Dokka Umarov’un emirliği İslami bir organizasyon. Kuzey Kafkasya’da etkin diğer bir yeraltı organizasyonun liderliğini ise İsa Munaev yürütüyor. Ancak Munaev’in hareketi ulusal bir yapıda. Munaev, çok küçük bir grubu birleştirebiliyor. Birleştirdiği grupların farklı alanlarda başarıları mevcut. Munaev, Cohar Dudaev’in ardılı olarak görülüyor ancak Umarov’un emirliği Kuzey Kafkasya’da İsa Munaev’in ulusal hareketinden daha fazla etkiye sahip.
Saydıklarımıza ek olarak bölgede bir de suç örgütleri var. Bu çeteler kendi liderleri etrafında kümelenmiş bir durumdalar. Bunların işi de bu cumhuriyetlerde mevcut önde gelen grupların saygınlıklarını düşürmek ve yerlerine geçmek. İş çevreleri ile bağlantılı silahlı örgütler ki bunlar Kuzey Kafkasya’da etkin grupların temsilcilerini bünyesinde birleştiriyor, hedefleri ekonomi ve iş alanlarını ele geçirmek. Dağıstan’a geldiğimizde ise çeşitli hedefleri olan etnik grupları görüyoruz. Burada Lekler, Avarlar ve diğer küçük ancak sayıca çok çeteler mevcut.
IPN: Kremlin Kuzey Kafkasya’yı kontrol etmek konusunda Ramzan Kadirov’dan ümitli ve ona bu iş için tamamen bağımsız hareket etme yetkisi veriyor. Kadirov, Moskova için Kuzey Kafkasya’yı kontrol etmede yarar sağlayabilir mi?
M.A: Kadirov Kuzey Kafkasya’daki durumu sakinleştirmede başarılı olamaz. Çeçenya’daki durumu bile kontrol altına alabilmiş değil. Çeçenya’da sonu gelmeyen insan kaçırmalarına, bu ülkede gerçekleştirilen ve aralarında insan hakları savunucularının da bulunduğu pek çok cinayete rağmen Kadirov yönetimi ile Rus basınında fazla uğraşılmadı. Eğer insan hakları savunucularının öldürülmesine devam edilirse Rus basınında endişeler artacaktır. Kadirov yeraltı dünyasına karşı eski usuller çerçevesinde savaş ilan etti. Yeraltı dünyası ile bağlantısı tespit edilen kişiler ve aileleri arkalarında iz bırakmadan kayboluyor. Bu insanların evleri yakılıyor. Dolayısıyla Kadirov’un düşman sayısı gün geçtikçe artıyor. Kadirov, köylerden ve ülkenin diğer yerlerinden yeraltı gruplarına katılımı engelleyemiyor. Putin’in desteğindeki Kadirov, herkesi Çeçenya’daki anti-terörizm operasyonlarının bittiğine ikna etmeye çalışıyor. Gerçekte ise hiçbir şey bitmiş değil. Kadirov, operasyonların bittiğini savunarak İnguşetya ile birleşmeye çabalıyor.
IPN: Ahmed Zakaev Çeçenya’nın on yıl içinde bağımsız bir devlet olacağı ümidinde olduğunu açıkladı. Bu bakış açısı ne kadar gerçekçi? Sürgündeki Dudaev ekibi hayal mi görüyor?
M.A: Bunlar hayal. Zakaev’in gizli görüşmelerde Kadirov’dan politik yönünü değiştirmesini talep ettiğini biliyorum. Kadirov’un cevabı bilinmiyor fakat şu da bir gerçek ki Rusya’daki durumun değişmesi halinde durumun gerektirdiği şekilde hareket edecektir. Rusya Kafkasya’yı yapay bir mekanizma ile yönetiyor. Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinin tamamının devlet bütçeleri çok yetersiz ve İnguşeti ile Dağıstan bütçelerinin % 80–90’ı Kremlin tarafından karşılanıyor. Eğer Rusya’da ekonomik kriz daha da derinleşirse bu bütçeler Kremlin tarafından yeterince desteklenemeyecektir. Kadirov’un (sadakat konusunda) sadece Putin’e yemin ettiği (Rusya’ya değil) şeklindeki açıklamasını unutmamalıyız. Bu Kadirov’un Putin iktidarda olduğu sürece yeminini tutacağı anlamına geliyor. Kadirov Medvedev’in ekibi ile zıt kutuplarda. Rusya Federasyonu Başbakan Yardımcısı İgor Sechin’in Kadirov tarafından telefonda azarlandığı biliniyor. Medvedev’in (Kadirov için) “Bu haydutu benden uzak tutun!” açıklamasını da unutmamalıyız. Putin ise tersi bir şekilde Kadirov’u konsey üyesi olarak atayarak onun statüsünü yükseltti. Kadirov’un pozisyonunu değiştirme ihtimalini göz ardı etmemeliyiz. Şu anda Kadirov Çeçenya’da iyi eğitilmiş bir orduya sahip durumda.
IPN: Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinin bağımsızlıkları konusu neden sürekli aşırı bir talep olarak değerlendiriliyor? Hayatını kaybeden İnguş vatansever Evloev, İnguşeti Başkanlığı’nın el değiştirmesini, PSB (Rus Başkanlığı Gizli Servisi) Generali Ziaziakov’un yerine GRU (Rus Askeri İstihbarat Servisi) Generali Auşev’in gelmesini istiyordu. İnguşetya’daki hareketlilik PSB’nin veya vatanseverlerin faaliyetlerinin ve vatanseverlere karşı düzenlenen operasyonların bir sonucu mu?
M.A: Eğer objektif olarak değerlendirirsek Kuzey Kafkasya’nın ulusal hareketleri daralmış bir su gibi. Bölgedeki tüm ulusal hareketler neredeyse yok edildi. Bu baskıdan kurtulabilenler ise İslami bir kimliğe büründü. Rus gizli servisleri operasyonlarını başarılı bir şekilde yerine getirdiler. Ziaziakov ve Auşev arasındaki farka gelirsek; Ziaziakov Kremlin’in eski adamı, Auşev ise hala milliyetçi bir vatansever olarak algılanıyor. Evloev bir sonraki adımları için zemin hazırlıyordu. Kendisi ile görüşmüştüm. İnguşeti’nin bağımsızlığını kazanması için Gürcü yardımının çok önemli olduğunu düşünüyordu.
IPN: Birlikte veya ayrı olarak Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinin bağımsızlık mücadelelerinin geleceği sizce nasıl görünüyor?
M.A: Eğer Kuzey Kafkasya’nın tamamında bağımsızlık mücadelesi başlayacak dersem bu doğru olmaz. Çerkesler bu bakış açısından hareket ediyorlar. Bölgede (Kuzey Kafkasya’da çerkeslerin yaşadığı bölgeler) herhangi bir ulusal veya İslami hareket mevcut değil. Umarov’un Kafkasya Emirliği yargıcı Anzor Astemirov çerkeslerin kırsal alandaki lideri. Ruslar onun öldürüldüğü yönünde pek çok açıklama yaptı ancak gerçekte yaşıyor ve 2005 yılında Nalçik’teki sokak çatışmalarını o düzenledi. Bu bir paradoks fakat gerçek; Ruslar Kuzey Kafkasyalıları mükemmel bir şekilde kontrol ediyor. Hatırlarsınız, Türkiye’de yaşayan (Kuzey) Kafkasyalılar Abhazya’daki savaşta Abhazları destekledi. Türkiye’deki Kuzey Kafkas diasporası Abhazlara ve keza birinci ve ikinci Çeçen–Rus Savaşı’nda Çeçenlere para gönderdi. Fakat sonra Ruslar Türkiye’de faaliyette bulunan Kafkas organizasyonlarının % 80’ini kontrol altına almayı başardı ve kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirdi. Bu yüzdendir ki söz konusu organizasyonlar Abhazya’da olanlara fütursuzca ve utanmadan destek veriyorlar. Aslında Abhazya’da olanların açık bir şekilde farkındalar ve beklediklerinden farklı sonuçlara ulaştılar ancak olanları haklı gösterme çabasındalar. Abhazya’daki mevcut durumu protesto eden çok az organizasyon var. Bilmemiz gereken önemli bir konu da şu; Tshinvali’deki sözde Rus elçisi Elbrus Kargiev Türkiye’deki Kuzey Kafkasya halklarının diasporasını kendi yanına çekmeyi başardı. Kargiev, Rusya’nın Ankara Büyükelçiliği’nde birinci büyükelçi yardımcısı görevinde bulundu ve Türkiye’de görevini layıkıyla yerine getirmiş gibi görünüyor. Şimdi ise faaliyetlerine Tshinvali’de devam ediyor. Kargiev, Kuzey Kafkasya’daki ve Türkiye’deki ulusal hareketler konusunda çok iyi bir birikime ve bilgiye sahip. Kafkasya konularında anahtar kişi olacakmış gibi görünüyor ve Kremlin bu anahtar pozisyona onu bu yüzden atadı.