GÜRCÜSTAN (TEZ) - 1/4

I.GENEL BİLGİLER 

Gürcü Şuuru 

Gürcü toplumu değişik kardeş topluluk elementlerinin katılımıyla meydana geldi. 

Kartvelien gruplar: Kartlar, Megreller, Çanlar ve Suanlardır. Bu gruplar kendi aralarında da bir takım boylara ayrılırlar. Kartlılar, Kahlılar, Pşav-Hevsurlular, Mtiul-Mahevliler, İmeretliler, Gurgalılar, Roçvelliler, Leçhumlular, Acarlar, Meshler, Cahavlar, Şavslar, Klarclar, Kartvel yani Gürcü boyunu oluştururlar. Kartvel boylarının birbirleri ile insanların bir devlet çatısı altında toplanması ve ortak edebi bir dil yaratması bu kaynaşmayı hızlandırdı. Gürcü toplumu günümüz koşullarına ulaşmak için uzun tarihi bir yol kat etmek zorunda kaldı. 

İlkel toplum düzeninden zamanımıza değin geçen süre içinde sayısız gelenek ve alışkanlıklar terk edildi. 

Eski Yunan kaynaklarında Gürcüstan’a dair Bilgiler: 

İ.Ö. 7-6 yüzyıllarda Gürcüstan tarihi arkeolojik buluntulardan çıkarmaya çalışmakla birlikte o dönemi anlatan çeşitli yazılı kaynaklardan da yararlanılmaktadır. Yunanlılar Batı Gürcü Birliğine Kolh adı veriyorlardı. Doğu Gürcü Birliğine ise önceleri Sasper, 4. yüzyıldan sonra İber adı veriyorlardı. İ.Ö. 6-4 yüzyıl Yunan kaynakları, Gürcüstan’ı bitkileri ile, hayvanları ile mineral hammadleriyle zengin bir ülke olarak tanımlamaktadırlar. Hellenizm hareketleri Gürcüstan üzerinde de büyük bir etki yaptı bu dönemde Gürcüstan’ın dış ülkelerle ticaret ilişkileri büyüdü, ticaret yaşamına kültür ve değişim değiş tokuşu eklendi. İsandan önce 65 yılında Romalı’lar Gürcüstan’ı almışlardır. 

M.s. 337’de Hıristiyanlığı kabul eden Gürcüstan, sonraki 300 yıl boyunca Bizans ve Pers imparatorlukları arasındaki çatışmalara sahne olmuştur. 654’de ise Arap halifelerine bağlı ordular Tiflis’te bir emirlik oluşturmuşlardır. II. David tarafından Tiflis geri alınmıştır. Kraliçe Tamara döneminde (1184-1213) Gürcüstan’ın sınırları Azerbaycan’dan Çerkezya’ya, Erzurum’dan Gence’ye uzanmıştır. Trabzon ve Şirvan da bu dönemde Gürcüstan’a bağlanmıştır. Timur’un 1386-1404 arasında Gürcüstan’in ekonomik ve kültürel yaşamına indirdiği ağır darbeler krallığın toparlanmasına engel olmuştur. Trabzon’un alınması ile ilgili olarak; Yabancı ülkelerdeki Gürcü kültür kuruluşlarında çalışan Gürcü din ve kültür adamları Gürcüstan’ı ziyarete gelmişlerdir..Kraliçe Tamara bu temsilcilere zengin ihsanlarda bulunarak onları tekrar ülkelerine uğurladı. Fakat görev yerlerine dönmekte olan bu Gürcü din ve kültür ad adamları yolda Bizans Keizar’ı tarafından soyulmuştur. Bu olayla Kraliçe Tamara ordularını Karadeniz kıyılarına sevk etti. Gürcü ordusu, tüm tarihi Laz topraklarını işgal edip el koydu. Trapizani, Samsuni, Sinopi, Ordu, Ereğli kentleri Gürcülerin eline geçti. 

Osmanlıların İstanbul’u almasından (1453) sonra Hıristiyan dünyasıyla bağları kopan Gürcüstan Osmanlı ve İran ordularının sürekli saldırılarına hedef olmuştur. 1578’de Tiflis’i ve bütün Kafkasya’yı alan Osmanlıları bölgenin doğudaki topraklarından çıkaran I.Abbas (1588-1629) çok sayıda Hıristiyan’ı İran’a sürmüştür. İranlılar 1658’de Gürcüstan’ın yönetimini Muhran ailesine bırakmıştır. Gürcüstan 24 Temmuz 1783’de Georgiyevsk antlaşması ile Rusya’nın koruması altına girmiştir. 26 Mayıs 1918’de Gürcüstan bağımsız bir devlet kurarak Almanların yenilgiye uğraması ile Gürcüstan İngilizler tarafından işgal edilmiştir. 1923 yılında ise Sovyetler Birliği topraklarına katılmıştır. 

SSCB’de 1980’lerin ikinci yarısında başlayan reform süreci Gürcüstan’da bağımsızlık eğilimlerinin güçlenmesine yol açtı. Bağımsızlık yanlılarının Nisan 1989’da başkent Tiflis’te düzenlediği gösteri kanlı bir biçimde bastırıldı. Ekim 1990’da Yüksek Sovyet için yapılan ilk çok partili seçimleri bağımsızlık yanlısı yuvarlak masa adlı ittifak kazandı. Yuvarlak masa önderi Zvaid Gamsahurdia’yı devlet başkanlığına seçti. 9 Nisan 1991’de bağımsızlık ilan edildi ve yeniden devlet başkanlığına seçildi. Gamsahurdia yanlıları ile onu diktatörlükle suçlayan muhalefet güçleri arasında kanlı çatışmalar çıktı. Ocak 1992’de Gamsahurdia görevden uzaklaştırıldı. 1992’de Abhaz Özerk Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan etti ve Gürcüstan yönetimi buna karşı çıktı. Çatışmalar sürerken Ekim 1992’de parlamento seçimleri yapıldı ve Şevardnadze seçildi. 

B.Coğrafi Bilgileri 

Gürcüstan; kuzeyde ve kuzeydoğuda Rusya Federasyonu, batıda Karadeniz, Güneyde Türkiye ve Ermenistan, doğuda Azerbaycan ile çevrilidir. Yüzölçümü 69.700 km2 olan Gürcüstan’da Alplerin ortaya çıkmasına yol açan büyük toprak hareketleri döneminde oluşan birbirinden farklı üç ana bölge bulunmaktadır. Bunlar; Kuzeyde Büyük Kafkas sıra dağları, merkezde tektonik bir çukur ve güneyde Transkafkas dağlarıdır. Avrupa ile Asya arasında sınır olarak kabul edilen Büyük Kafkas sıra dağlarının tamamı Gürcüstan’dadır. 

Değişik bir bitki yapısına sahip olan Gürcüstan, eski Sovyetler Birliği içinde en çok yağış alan ülkedir. Kıyıda yıllık 1000 mm olan yağış miktarı dağlarda 2500 mm’yi geçer. Sıcaklık bölgenin denizden uzaklığına ve yüksekliğine göre değişir. Batum’da Ocak ayı sıcaklık ortalaması 5,5 0C, Temmuz ortalaması 22,70C dir. arazinin engebeli olması bölgesel iklim farklarına neden olmaktadır. İklimi, nemli ve sıcak, toprağı verimlidir. Yetiştirilen başlıca ürünler, buğday, üzüm, zeytin, çay, mısır, turunçgiller, incir ve şeftalidir. 

C.Nüfus ve Demografik Yapı 

1989 tarihli Sovyet araştırması, nüfusu 5,4 milyon olarak göstermiştir. Savaş ve ekonomik çöküntü, özellikle Rus ve Ermeni azınlıklarda bir nüfus kaybına neden olmuştur. Hükümet 1 milyon kadar insanın ülkeyi terkettiğini ve 1995’te nüfusun 4,4 milyona düştüğünü açıklamıştır. Ancak nüfus sayımında yurtdışında olmasına rağmen ülkede kayıtlı olan kişilerin de sayılması nedeniyle1998 yılı itibariyle ülke nüfusu gerçek rakamların üzerinde, 5,4 milyon olarak açıklanmıştır. 

2000 nüfus tahmininde 5,42 milyondur. Nüfus yoğunluğu ise km2 ye 78 kişidir. Nüfusun %56’sı kent, %44’u kırsal kesimde yaşamaktadır. Etnik yapıya baktığımızda %68,8 Gürcü, %9 Ermeni, %7,4 Rus, %5,1 Azeri, %3,2 Oseti, %1,7 Abhaz, %5 diğer etnik gruplardan oluşmaktadır. En büyük kenti Başkent Tiflis’tir. Diğer şehirler, Kutais, Batum, Suhumi, Rustavi’dir. 1998 yılı itibari ile nüfusun %50’si yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Kentsel alanlarda işsizlik oranı yaklaşık %20’dir. 1989 verilerine göre nüfusun içinde 100 yaşını geçenlerin oranı oldukça yüksektir. 100 yaşını geçen 20 bin kişinin olduğu tahmin edilmekteydi. Aynı rakam ABD’de 7000’dir. 

Hükümetin 1996 ölçümlerine göre ortalama nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 77,6 kişidir. Çoğu kesimi dağlık olan Gürcüstan’da nüfus, kilometre başına 250-300 kişinin düştüğü alçak şehir merkezlerinde toplanmıştır. Başkent Tiflis’in nüfusu ise Abazyan mültecilerle birlikte 1,4-1,6 milyon arasındadır. 1998 yılı itibariyle nüfusun %50’si yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Kentsel alanlarda işsizlik oranı yaklaşık %20’dir. 

Yaş ortalamaları: 

0-14 yaş: %22 
15-64 yaş: %66 
65 yaş ve üstü: %12 
(Haziran1998) Nüfus artış oranı: -0.92% (Haz.’98 ) 

D. Siyasi ve İdari Yapı 

1.Siyasi Yapı 

Gürcüstan 1918-1921 yılları arasında bağımsız bir devlet durumunda idi. 1921 yılından bağımsızlığını ilan ettiği tarih olan 1991 yılı Nisan ayına kadar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olmuştur. Gürcüstan’ın yeni anayasası 1995 Ağustos’unda kabul edilmiştir. Gürcüstan anayasası Başkanlık sistemini öngörmektedir. Yasama 235 sandalyeli tek meclisten oluşmaktadır. 

Yasama : Yasama gücü tamamen parlamentoya aittir. Parlamento devletin en üst kuruluşudur. Yasama görevini yürütmekte iç ve dış siyasetin ana hatlarını tespit etmekte ve hükümet üzerinde genel bir denetim uygulamaktadır. Parlamento üyeleri 4 yıllık bir süre için seçilir ve 150’si nispi, 85’i çoğunluk sistemiyle seçilmiş üyelerden oluşur. 

Parlamento : Cumhurbaşkanına karşı soruşturmu açabilir. Cumhurbaşkanı Anayasayı ihlal etmişse, vatana ihanetten ya da cezayı gerektiren bir suçtan hüküm giymişse cumhurbaşkanın görevden alabilir 

Yürütme : Yürütmenin başı Cumhurbaşkanıdır. Dış ilişkilerde de devleti temsil eder. Hükümet de Cumhurbaşkanı tarafından oluşturulur. 5 yıllık bir süre için tek dereceli genel seçimle seçilir. Bir kişi cumhurbaşkanlığı görevine sadece iki dönem seçilebilir. Buna göre 1995’ten sonra 2000 Nisan’da yapılan seçimlerde kazanan cumhurbaşkanı Edvard Shevardnadze ikinci defa seçildiğinden 5 yıl sonra aday olamayacaktır. 

Hükümet bakanlardan oluşmaktadır. Hükümetin başında bir başbakan bulunmaz. Bütün bakanlar üzerinde yetkili bir Devlet Bakanı Bakanlar Kurulu’na başkanlık eder. Bakanlar kendi yetkisine ait konularda bağımsız olarak karar alabilirler. Bütün kanunlar Cumhurbaşkanının imzasından geçtikten sonra yayınlanır ve gerektiğinde cumhurbaşkanı kanunları parlamentoya geri gönderebilir. 

Yargı : Yargının bağımsızlığı Anayasa tarafından teminat altına alınmıştır. En üst mahkeme Temyiz Mahkemesidir ve bu mahkeme daha alt düzeydeki diğer mahkemeleri denetler. Anayasa Mahkemesi yasalarda ve uluslararası anlaşmaların yasalara uygunluğunu denetler. Anayasa Mahkemesi üyeleri eşit olarak tüm iktidar sahibi mercilerce atanmaktadır. 9 üyeden oluşur ve bunların 3’ü Cumhurbaşkanı, 3’ü parlamento ve 3’ü de temyiz mahkemesi tarafından seçilir. 

2.İdari Yapı 

Gürcüstan idari olarak başkent Tiflis ile birlikte 12 bölge, 63 ilçe ve 8 şehir ünitesine ayrılmıştır. Gürcüstan devleti idari olarak ülke genelinde tam bir birlik oluşturamamıştır. Bazı yönetim birimleri merkezi otoritenin tanımasına rağmen özerklik ilan etmiştir. Merkezi hükümet bu oluşumları tanımamakla birlikte ülkede kargaşa çıkmaması içinde üzerine gitmemektedir. 

3. Başkanlık Seçimleri Sonrasında Gelişmeler Ve Siyasi Partiler 

Devlet Başkanı Eduard Shevardnadze 
Diğer Bakanlar Üzerinde Yetkili Bakan Giorgi Arsenishvili 
Parlamento Sözcüsü Zurab Zhvania 

Başlıca Siyasi Partiler 
Gürcüstan Vatandaşlar Birliği (İktidar Partisi) 
Demokratik Diriliş Birliği (Ana Muhalefet Partisi) 
Birleşik Cumhuriyetçi Parti 
Gürcüstan Gelenekçiler Birliği Birleşik Komünist Parti 
Sosyalist Parti Emek Partisi 
Hıristiyan Demokratik Birliği 
Sanayi Gürcüstan’ı Kurtaracak Partisi 

Eduard Shevardnadze Nisan 2000'de yapılan başkanlık seçimlerinden yüzde 78.83 gibi oldukça yüksek bir oy alarak devlet başkanlığına beş yıllık süre için ikinci kez seçilmiştir. Bununla birlikte, Eduard Shevardnadze'nin önünde çözülmeyi bekleyen çok sayıda sorun bulunmaktadır. Öncelikle, IMF tarafından bütçe açıklarının azaltılmasına yönelik olarak yerine getirilmesi istenilen kriterlerin sağlanması gerekmektedir. 2.39 milyar dolar ile Gürcüstan'ın GSYİH yaklaşık yüzde 85'ine ulaşan dış borçlar, 150 milyon dolar ile bütçenin üçte birini oluşturan emekli maaşları ve işçi ücretlerindeki ertelemeler, işsizlik mücadele edilmesi gereken önemli sorunlar olarak hükümetin önünde durmaktadır. Diğer taraftan, yolsuzluğa karşı ciddi önlemlerin alınması gerekmektedir. 

Yolsuzluğa karşı girişilecek mücadelenin iktidardaki Gürcüstan Vatandaşlar Birliği Partisi'nde parçalanmaya yolaçması sözkonusudur. Parti, Shevardnadze'ye sadık kişilerden oluşmakla birlikte parti içinde iki ana grup bulunmaktadır. Parlamento Sözcüsü Zurab Zhvania'nın liderliğini yaptığı reformcular, ülkenin rüşvete ilişkin kötü şöhretinden kurtulmasını desteklemekle birlikte, eski bir devlet bakanı ve şu anda parlamento üyesi olan Niko Lekishvili etrafında toplanan diğer grup bu konuda daha az hevesli davranmaktadır. 11 Temmuz 2000’de Shevardnadze yolsuzlukla mücadele programının saptanması için bir grubun oluşturulduğunu ilan etmiştir. Grubun Eylül ayına kadar strateji ve politikalarını oluşturması öngörülmüştür. Bu teşebbüs büyük ölçüde uluslararası finans kuruluşlarına ve yatırımcılara rüşvetin kökünün kazınması için mücadele edildiği mesajının verilmesi amacını taşımaktadır. Shevardnadze oluşturulan çalışma grubunda kendisine yakın isimlere yer vermeyerek tarafsızlığını ispatlamaya çalışmıştır. 

E. Dil Ve Dini Yapısı 

Gürcüstan’da kullanılan dil %71 Gürcüce’dir. Gürcüce aynı zamanda resmi dildir. %6 Azeri, %7 Ermenice, %9 Rusça konuşulmaktadır. 

Gürcüstan’da din; 
Hıristiyan Ortodoks %75 (Gürcü Ortodoks %65, Rus Ortodoks %10), 
Müslüman %11, 
Ermeni Apostolik %8’dir.

Ergün KAHYA (VASADZE) - ერგუნ ქაჰია (ვაცაძე)