Valeri Çeçelaşvili: "GUAM’ın Gürcüstan"ın sorunlu bölgeleri olan Abhazya ve Güney Osetya anlaşmazlıkları çözümünde olumlu bir rolü üstlenebileceğini düşünüyorum"
Erdal KÜÇÜK
- Türkiye’a hoş geldiniz. Ziyaretinizin amacı hakkında bilgi verir misiniz?
Teşekkür ederim. Türkiye’de iki taraflı siyasi konsültasyonlara katılmak amacıyla geldim. Ülkelerimizin dışişleri bakanlıkları arasında iki taraflı siyasi konsültasyonları yapmak bir gelenek haline gelmiştir. Konsültasyonlar amacı ise gelecek işbirliği planları üretmektir. Konsültasyonları Türkiye Dışişleri Bakan Yardımcısı sayın Ahmet Üzümcü ile yürütüyorum.
- GUAM (Gürcüstan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova) perspektifleri hakkında neler soylebilirsiniz? GUAM içindeki Gürcüstan aynı anda NATO üyesi olabilir mi?
GUAM’ın tam ve aktif olarak faaliyet görmesini ümit etmekteyiz. GUAM sekreterliği gelecek yılından itibaren daha aktif bir şekilde çalışmalara başlayacaktır. GUAM’a. üye ülkelerin işbirliği ve koordineli çalışmaları neticesinde kendi milli çıkarların daha iyi koruyabileceklerini umuyoruz. GUAM’a üye olan Gürcüstan’ın NATO’ya da üye olma isteği çok doğaldır. Gürcüstan her iki kuruluşa aynı anda üye olacaktır. GUAM ve NATO üyeliği Gürcüstan’ın dış politikasının temel taşlarından birisidir.
- GUAM’ın Gürcüstan’ın sorunlu bölgeleri olan Abhazya ve Güney Osetya anlaşmazlıkları çözümünde bir katkısı olabilir mi?
GUAM’ın Gürcüstan’ın sorunlu bölgeleri olan Abhazya ve Güney Osetya anlaşmazlıkları çözümünde olumlu bir rolü üstlenebileceğini düşünüyorum. GUAM’ın çözülmesi gereken sorunlarından en önemlisi tabii ki üye ülkelerin sorunlarının çözümü olacaktır. GUAM dışişleri bakanlarının toplantılarında bu konulara oldukça önem verilmektedir. GUAM üyesi dışişleri bakanlarının son New York görüşmesinde de yukarda söz edilen sorunları ele almıştır. Bu görüşmede anlaşmazlıkları çözümüne yönelik Gürcüstan’ın yaklaşımını dile getirdik. Gürcüstan Abhazya ve Güney Osetya “de facto” yönetimleri ile direkt görüşmelere geçme taraftarı olduğunu belirtti. Abhazya ile söz konusu direkt görüşmelerin Birleşmiş Milletlerin himayesinde, Güney Osetya ile direkt görüşmelere ise AGİT aracılığıyla olması gerektiğini vurguladı. Görüşmelerin garantörleri olarak da Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu olabilir. Eminim ki, görüşmelerin bu çerçevede, bu formatla yürütülmesi bizi çözüme çok yaklaştırır. Bu tutum olumlu sonuçları getirecektir.
- Sizce Abahzya ve Güney Osetya anlaşmazlıkların çözümünün önünde en büyük engel nedir?
Abhazya ve Güney Osetya sorunları çözümü önünde en büyük engel Rusya Federasyonu tarafından barış görüşmeleri sürecinde aldığı tekelcilik, tek yönlü tavrıdır. Geçen 15 yıl boyunca Rusya Federasyonu’nun barış sürecinde tek arabulucu ve tek katılımcı taraf oldu, bu süre içinde gördük ki sorunun çözümü yönünde bir ilerleme olmadı. Tam tersine, Rusya bu pozisyonundan dolayı anlaşmazlık bölgelerindeki kendi pozisyonunu dahada güçlendirdi ve çözüm sürecini engelledi. Rus Barış Gücü üstlendiği yükümlülüklerini yerine getirmiyor.
Rus Barış Gücünün arkasında saklanan ayrılıkçılar daha serbest hareket etmeye başladılar. Rusya Federasyonu ayrılıkçı bölgelerin idari kurumları ile yasadışı ilişkilere giriyor. Bu bölgelerle siyasi, ekonomik anlaşmalar yapıyor. Bölgelerle olan bağlarını güçlendiriyor. Yine Gürcüstan’ın bu bölgelerinde uluslararası hukuka ve Rusya’nın kendi yasalarına aykırı olarak Rusya Federasyonu pasaportlarını dağıtılıyor. Bundan dolayı sadece Rusya’nın tarafsız ve garantör ülke pozisyonunu elinde bulundurmasını doğru bulmuyoruz. Rusya, Gürcüstan ve ayrılıkçı bölgelerin yönetimleri arasındaki doğrudan görüşmelerin önünde duran en büyük engeldir. Bu engelin ortadan kaldırması amacıyla Rusya’ya yeni bir öneride bulunuyoruz. Rusya, barış görüşmeleri sürecinde tabii ki önemli röle sahip olacaktır.Ama sadece Rusya’nın barış sürecinin garantörü ve arabulucusu olamaz. Rusya’nın ile birlikte garantör veyahut arabulucu olarak Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nin olmasını istiyoruz. Bir kez daha tekrarlıyorum, Gürcüstan ayrılıkçı liderleri ile doğrudan görüşmelerden yanadır. Bu barış görüşmelerine BM, AGİT, AB, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu’nun gözetimi altında yürütmelidir. Anlaşmazlıkların çözümü sürecinin diğer bir önemli noktası da uluslararası polis güçlerinin sorunlu bölgelerimize yerleştirilmesi olacaktır.
- Rusya Federasyonu ile Gürcüstan arasında son dönemde baş gösteren ağır krizin çözülmesi ve ilişkilerin normalleşmesi için ne yapılmalıdır?
Rusya Federasyonu ile partnerlik ve iyi komşuluk ilişkilerinde bulunmak istiyoruz. Terörizm ve ayrılıkçılara karşı ortak mücadele konusunda işbirliği içinde bulunabiliriz. Ortak ekonomi, ulaşım ve enerji projelerimiz var. Örneğin RAO EES ve Lukoil gibi dev Rus şirketler Gürcüstan’a milyonlarca dolar yatırım yapmıştır. Rus pazarına Gürcü ürünlerini ihraç etmek istiyoruz. Gürcüstan’ın Rusya ile iyi komşuluk ve partnerlik ilişkilerinin kurma isteğimizin altını çizmek istiyorum.
- Önümüzdeki kış aylarında Rusya tarafından Gürcüstan’a elektrik ve doğal gaz kesmesi durumunda Gürcüstan’da baş gösterebilecek enerji krizini nasıl önlenebilir? Türkiye ile enerji yardımı konusunda herhangi bir görüşmelerde bulunuyor musunuz?
Rusya Federasyonu enerji kozunu Gürcüstan’a karşı kullanmaktan çekinmeyecek. Bundan dolayı Gürcüstan yönetimi enerji krizinin önlenmesi açısından gereken tüm önlemleri almaktadır. Bir tek enerji kaynağına bağlı kalmak çok yanlıştır. Gürcüstan çeşitli enerji kaynaklarının alternatiflerini değerlendirmektedir.. Bu anlamdan Bakü-Tbilisi-Ceyhan Petrol Boru Hattı projesinin hayata geçirilmesi çok önemli bir gelişmedir. Bakü-Tbilisi-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı inşaatı da Gürcüstan’ın enerji açısından oldukça önemlidir. Bakü-Tbilisi-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı’ndan Gürcüstan’ın alacağı payının artırılması olasılığı söz konusudur. Bununla ilgili görüşmeler sürmektedir. Türkiye ve Azerbaycan’ın bu konuda Gürcüstan’ın isteklerini göz önüne alarak gerekli yardımda bulunacaklarından eminim.
Türkiye ile Gürcüstan arasında enerji konularında işbirliğine gelince, 2005 yılında bir anlaşma imzaladık. Kış aylarında Türkiye’den aldığımız elektrik miktarını yaz aylarında Türkiye’ye iade ediyoruz. Geçen yılın kış aylarında Rusya’dan doğal gaz ve elektrik kesintisini bu anlaşmanın sayesinde üstesinden gelebildik. Türkiye’den aldığımız elektriğin önemini artmıştır. Türkiye ve Gürcüstan arasında bu yılın Eylül ayında imzalan bir anlaşma gereği elektrik alış-veriş uygulamasını devam edecektir. Gürcüstan, isterse elektrik alımını Azerbaycan, Ermenistan ve İran’dan da gerçekleşebilir. İran ile Azerbaycan üzerinden Gürcüstan’a doğal gaz ulaştırması konusunda görüşmelerde bulunuyoruz.
- Kars-Tbilisi-Bakü Demiryolu projesi ne aşamadadır? Bu proje gerçekleşecek mi?
Kars-Tbilisi-Bakü demiryolu hattı projesi mutlaka hayata geçirilecektir. Bu hattın inşaatını sadece ülkelerimiz arasında ekonomik ilişkilerin geliştirmesine değil, bölgesel ekonomik ve ulaşım işbirliğinin derinleşmesine de katkıda bulunacaktır. Azerbaycan ve Türkiye bizim stratejik ortaklarımızdır ve bu projeye büyük önem veriyorlar. Gürcüstan da projenin gerçekleşmesini arzu etmektedir. Rusya’nın bize uyguladığı ambargodan sonra Türkiye bizim birinci ticari ortağımız oldu. Azerbaycan ise üçüncü sırada yer alıyor. bundan dolayı Kars-Tbilisi-Bakü demiryolu hattının ülkelerimiz için önemli olacağı kesindir.
Bu proje için beş yüz milyon dolara kadar harcanacağı tahmin edilmektedir. Bu miktarın böyle önemli bir proje için fazla olduğunu düşünmüyorum. Kaldı ki, bu demiryolu hattı ile sadece ülkelerimiz değil, gelecekte Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri de ilgilenecektir. Ancak özellikle belirtmek istiyorum bu projenin hayata geçirilmesi ancak Azerbaycan, Gürcüstan ve Türkiye’nin inisiyatifi ile olacaktır..
Kars-Tbilisi-Bakü demiryolu hattı projesi İstanbul’da boğaz altından demiryolu geçirilmesi projesi olan “Marmara Ray” ile ilişkilidir. Böylece bu iki projenin birleşmesi ile Çin’den Londra’ya kadar bir demiryolu hattını oluşturulabiliriz. Kars-Tbilisi-Bakü demiryolu hattı projesi ile biz sadece bölgesel işbirliğine değil uluslararası işbirliğine de damga vuracağız ve Çin’den Avrupa’ya kadar ulaşım güzergahını oluşturacağız.
- Son olarak Türkiye’deki Gürcü diasporası iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinde bir katkısı olacağına düşünüyor musunuz? İstanbul’da Gürcü Kültür Merkezi açılması için çalışmalar yürütüyordunuz. Bu kültür merkezinin açılması ile ilgili son durum nedir?
Ülkelerimiz arasında işbirliği geliştirmesinde Gürcü diasporasına büyük görev düşmektedir. Gürcüstan-Türkiye ilişkileri iki komşu ülkenin işlbirliği gelişmesi açısından bir örnektir. Biliyorsunuz, ülkelerimiz arasında vize rejimi kalktı bu da ilişkilerimizin derinleşmesi açısından önemli oldu. Türk meslektaşlarımızla bulunduğumuz siyasi konsültasyonların bir amacı da iki ülke arasındaki ticaretin gelişmesi ve iki taraflı elverişli ticaret ortamının oluşmasını sağlamaktır. Türkiye ile her alanda gelişmekte olan işbirliğimiz içerisinde Türkiye’nin Gürcü diasporasını önemli katkıları bulunmaktadır. Türkiye’deki Gürcü diasporası ülkelerimiz arasında kurulan sağlam, birleştirici bir köprü vazifesini üstlenmiştir. BU vazifesini başarıyla sürdürmektedir. Türkiye’nin Gürcü diasporası Türkiye Cumhuriyeti devletinin vefakar ve sadık bir vatandaşlarıdır. Aynı anda Gürcüstan ile kan ve gönül bağları vardır. Gürcü diasporası Gürcüstan’da işyerleri açıyor, çeşitli kültürel faaliyetlerde bulunuyorlar. Özellikle Tbilisi’de düzenlenmekte olan ve gelenek haline gelen “ Chveneburebi” festivali Gürcülerin büyük ilgi ve beğenilerine mahzar oluyor. Gürcü diasporasının Gürcüstan’a ve Gürcü halkına olan sevgileri görüyor, sevgi ve saygı ile karşılık veriyoruz.
İstanbul’da Gürcü Kültür Merkezi’nin açılması fikrini çok olumlu karşılıyoruz ve bu konuda gerekeni yapmaya hazırız. Gürcü Kültür Merkezi, Türkiye-Gürcüstan ilişkilerin daha da gelişmesi ve derinleşmesine katkıda bulunacaktır. Gürcü Kültür Merkezi projesinin hayata geçirilmesi için finansman dahil gerekli altyapı çalışmalar gerekiyor. Bu konu Gürcü ve Türk yetkilileri arasındaki görüşmelerde çözülecek. Türkiye’nin Tbilisi Büyükelçiliği ile Gürcüstan’ın İstanbul Başkonsolosluğu bu konuda daha ayrıtı bilgilere sahiptir. Ben, şahsen bu projenin hayata geçeceğinden eminim.